Pełnomocnictwo w prawie cywilnym – co warto wiedzieć? Wyjaśnia adwokat Jelenia Góra cz. 2

Wprowadzenie

Pełnomocnictwo to jedno z najczęściej spotykanych zagadnień w codziennej praktyce prawniczej. W poprzednim artykule na blogu OWO Adwokaci Jelenia Góra omówiliśmy podstawowe pojęcia, rodzaje pełnomocnictw oraz tzw. czynności prawne z samym sobą. Tym razem wyjaśniamy kolejne kwestie, które mogą budzić wątpliwości – w tym działanie bez umocowania, przekroczenie zakresu pełnomocnictwa czy szczególne rodzaje pełnomocnictwa.

Jeśli szukasz adwokata w Jeleniej Górze, który pomoże Ci sporządzić pełnomocnictwo lub doradzi w kwestiach związanych z reprezentowaniem przed sądami czy urzędami, skontaktuj się z naszą kancelarią OWO Adwokaci.

Działanie bez umocowania lub z przekroczeniem granic pełnomocnictwa – wyjaśnia adwokat Jelenia Góra

Kim jest rzekomy pełnomocnik?

Rzekomy pełnomocnik to osoba, która podejmuje czynność prawną w cudzym imieniu, choć w rzeczywistości nie ma do tego umocowania. Może to oznaczać, że:

• w ogóle nie została umocowana przez mocodawcę,
• działa poza zakresem swojego pełnomocnictwa.

Skutki prawne takiego działania zależą od tego, czy chodzi o zawarcie umowy, czy o dokonanie czynności jednostronnej.

Zawarcie umowy przez rzekomego pełnomocnika

Zgodnie z art. 103 § 1 k.c., jeśli umowę zawrze pełnomocnik, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, to ważność tej umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu została zawarta. Innymi słowy – umowa nie jest automatycznie nieważna, lecz pozostaje bezskuteczna do momentu ewentualnego potwierdzenia. Jeżeli mocodawca umowę potwierdzi, wywołuje ona skutki prawne z mocą wsteczną – od dnia jej zawarcia.

Warto pamiętać, że jeśli sama umowa wymaga szczególnej formy (np. akt notarialny przy sprzedaży nieruchomości), to również jej potwierdzenie musi zostać dokonane w tej samej formie.

Osoba, która zawarła umowę z rzekomym pełnomocnikiem, może czuć się zagrożona stanem niepewności. Dlatego art. 103 § 2 k.c. pozwala jej wyznaczyć termin na potwierdzenie umowy przez mocodawcę. Jeśli mocodawca nie potwierdzi umowy w wyznaczonym czasie, umowa staje się bezwzględnie bezskuteczna, a żadna ze stron nie jest nią związana.

Do momentu potwierdzenia druga strona nie może żądać stwierdzenia nieważności umowy, a jednocześnie musi liczyć się z tym, że w razie potwierdzenia będzie zobowiązana ją wykonać.

W razie braku potwierdzenia umowy druga strona może skierować roszczenia do rzekomego pełnomocnika. Art. 103 § 3 k.c. przewiduje bowiem jego odpowiedzialność odszkodowawczą za tzw. negatywny interes umowny – czyli za szkody, które wynikły z tego, że umowa została zawarta, choć nie powinna była dojść do skutku. Poszkodowany może żądać zwrotu tego, co wydał, i wyrównania szkody poniesionej wskutek zawarcia nieskutecznej umowy. Nie może jednak domagać się tego, co uzyskałby, gdyby umowa była ważna i wykonana. Jeśli jednak druga strona wiedziała o braku umocowania, rzekomy pełnomocnik nie ponosi odpowiedzialności.

Czynności jednostronne dokonane bez umocowania

Inne zasady obowiązują przy jednostronnych czynnościach prawnych (np. wypowiedzeniu umowy). Zgodnie z art. 104 k.c., jeśli ktoś dokonuje jednostronnej czynności prawnej w imieniu innej osoby bez umocowania lub przekraczając jego granice, czynność ta jest nieważna bezwzględnie. Nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której druga strona wiedziała o braku umocowania, a mimo to złożyła swoje oświadczenie woli. Wtedy dopuszcza się możliwość późniejszego potwierdzenia tej czynności przez mocodawcę, analogicznie jak przy zawarciu umowy.

Czynności w granicach wygasłego pełnomocnictwa

Zdarza się, że pełnomocnictwo wygasło (np. wskutek odwołania lub śmierci mocodawcy), a pełnomocnik nadal dokonuje czynności prawnych. W myśl art. 105 k.c. czynność taka jest ważna, jeżeli mieści się w granicach pierwotnego umocowania, chyba że druga strona wiedziała lub mogła się z łatwością dowiedzieć o jego wygaśnięciu.

Kluczowa jest więc dobra wiara drugiej strony, która może sądzić, że pełnomocnik nadal jest uprawniony do działania. W razie wątpliwości warto sprawdzić dokument pełnomocnictwa lub skontaktować się bezpośrednio z mocodawcą.

Zgodnie z art. 102 k.c. po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik ma obowiązek zwrócić dokument pełnomocnictwa mocodawcy. Może żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu, na którym powinno być zaznaczone wygaśnięcie umocowania. To ważne, ponieważ brak zwrotu dokumentu może prowadzić do dalszych działań byłego pełnomocnika, które wprowadzają w błąd osoby trzecie.

Szczególne rodzaje pełnomocnictwa – adwokat Jelenia Góra wyjaśnia

Pełnomocnictwo dalsze (substytucyjne)

Pełnomocnictwo substytucyjne oznacza, że pełnomocnik główny ustanawia inną osobę (substytuta), która również może działać w imieniu mocodawcy. Nie oznacza to jednak, że pełnomocnik główny traci swoje uprawnienia – substytut działa obok niego, a nie zamiast niego.

Ważne: skutki prawne działań substytuta odnoszą się bezpośrednio do mocodawcy, a nie do pełnomocnika głównego. Pełnomocnictwo dalsze może zostać odwołane zarówno przez pełnomocnika głównego, jak i przez samego mocodawcę.

Co do zasady, pełnomocnik nie może ustanawiać innych pełnomocników, chyba że wynika to z samej treści pełnomocnictwa, ustawy albo stosunku prawnego, na podstawie którego działa.

Pełnomocnictwo łączne

Z pełnomocnictwem łącznym mamy do czynienia, gdy mocodawca ustanawia kilku pełnomocników w tym samym zakresie czynności prawnych. Zgodnie z art. 107 k.c. zasadą jest, że każdy z pełnomocników może działać samodzielnie, chyba że z treści pełnomocnictwa wynika obowiązek działania łącznie.

Jeśli pełnomocnicy mają działać łącznie, do skutecznego dokonania czynności prawnej konieczne jest złożenie zgodnych oświadczeń woli przez wszystkich pełnomocników. Działanie tylko jednego lub części z nich oznacza przekroczenie granic umocowania, co rodzi konsekwencje prawne opisane w art. 103 i 104 k.c.

Podsumowanie – kiedy skorzystać z pomocy adwokata w Jeleniej Górze?

Pełnomocnictwo to temat skomplikowany, a konsekwencje błędów w tym zakresie mogą być bardzo poważne. Jeśli masz wątpliwości dotyczące pełnomocnictwa, zastanawiasz się nad jego sporządzeniem, zmianą lub odwołaniem, skorzystaj z pomocy doświadczonego adwokata w Jeleniej Górze. Kancelaria OWO Adwokaci Jelenia Góra świadczy kompleksową pomoc prawną w tym zakresie – zarówno w sporządzaniu pełnomocnictw, jak i w prowadzeniu sporów sądowych związanych z działaniem pełnomocników.

Masz pytania o pełnomocnictwo? Skontaktuj się z nami – OWO Adwokaci Jelenia Góra.