Spadek po rodzicach, spadek po ojcu i spadek po matce - jakie zasady?

Spadek po rodzicach – podstawowe zasady dziedziczenia

Dziedziczenie po rodzicach nie jest tylko prawnym obowiązkiem do wypełnienia, ale też momentem, w którym często spotykają się emocje, niejasne relacje i formalne wymogi. Bez rzetelnej wiedzy, łatwo popełnić kosztowne błędy lub przeoczyć przysługujące nam prawa. Właśnie dlatego warto zrozumieć, jak działa polski system dziedziczenia, kiedy potrzebne jest wsparcie adwokata oraz jak sprawnie przejść przez procedury związane ze spadkiem po matce czy ojcu.

Spadek po rodzicach bez testamentu – podstawowe reguły dziedziczenia ustawowego

Spadek po rodzicach bez testamentu podlega dziedziczeniu ustawowemu. W pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci oraz małżonek zmarłego. Gdy umiera jeden z rodziców, majątek dzielony jest pomiędzy pozostającego przy życiu małżonka a dzieci zmarłego w równych częściach, przy czym współmałżonek otrzymuje co najmniej 1/4 spadku. Jeśli zmarli oboje rodzice i nie pozostawili testamentu, cały ich majątek trafia do dzieci w równych udziałach.

>>Dowiedz się więcej o Dziedziczeniu ustawowym

Kto dziedziczy po rodzicach?

Odpowiedź jest prosta w sytuacji typowej - najpierw żyjący małżonek oraz dzieci. Jeśli małżonek zmarł wcześniej, wówczas całość spadku dziedziczą dzieci. Jeżeli dziecko zmarło wcześniej niż rodzic i pozostawiło własne potomstwo, do spadku przystępują wnuki, które dziedziczą udział przypadający ich rodzicowi.

Spadek po ojcu i spadek po matce – różnice i wspólne zasady

Zasady dotyczące dziedziczenia po ojcu i matce są zasadniczo takie same, ponieważ po śmierci rodzica dziedziczenie odbywa się według tożsamych reguł. Szczególne przypadki pojawiają się, gdy jedno z rodziców zmarło wcześniej. Na przykład spadek po matce gdy ojciec nie żyje dziedziczą dzieci w częściach równych. Wówczas cały majątek po matce, który nie został objęty testamentem, przechodzi na zstępnych (dzieci, a w dalszej kolejności wnuki, prawnuki i tak dalej).

W przypadku, gdy rodzice zmarli w krótkim odstępie czasu, a żaden z nich nie zostawił testamentu, dziedziczenie po każdym z rodziców jest rozpatrywane oddzielnie. Dzieci otrzymują spadek po jednym z rodziców, a następnie – w odpowiednim trybie – po drugim. W praktyce oznacza to, że jeżeli najpierw zmarł ojciec, a majątek został pomiędzy dzieci i matkę podzielony już prawnie (np. w drodze postępowania o stwierdzenie nabycia spadku), to po śmierci matki spadek po niej przypada w całości dzieciom.

Przeczytaj też o:

Odrzuceniu spadku

Zrzeczeniu się spadku

Dziedziczenie po rodzicach – w jaki sposób nabywa się spadek?

Aby formalnie nabyć spadek po rodzicach, konieczne jest uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia. Postępowanie można wszcząć w sądzie lub u notariusza. Dopiero po uzyskaniu oficjalnego dokumentu potwierdzającego dziedziczenie można w pełni dysponować odziedziczonym majątkiem.

Spadek po jednym z rodziców wymaga podobnych formalności. W zależności od sytuacji rodzinnej i majątkowej warto skonsultować się z doświadczonym adwokatem, który pomoże zrozumieć obowiązujące przepisy, przygotować odpowiednie wnioski czy zadbać o sprawne przeprowadzenie procedury przed sądem lub notariuszem.

Podatek od spadku po rodzicach – czy i kiedy należy go zapłacić?

Osoby dziedziczące po rodzicach zazwyczaj mogą korzystać z ulg lub całkowitego zwolnienia z podatku. W przypadku najbliższej rodziny (tzw. zerowa grupa podatkowa: małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierb, rodzeństwo) istnieje możliwość całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem terminowego zgłoszenia nabycia spadku do urzędu skarbowego.

Aby skorzystać ze zwolnienia, należy złożyć zgłoszenie SD-Z2 w urzędzie skarbowym w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Jeśli termin ten zostanie przekroczony, spadkobierca może być zobowiązany do uiszczenia podatku zgodnie z obowiązującymi przepisami. Warto więc pamiętać o terminach i dopełnić wszelkich formalności w ustawowym czasie.

Testament a dziedziczenie ustawowe po rodzicach

Dziedziczenie po rodzicach może przebiegać według testamentu lub zgodnie z ustawą, jeśli testamentu nie ma. Testament może diametralnie zmienić zasady podziału majątku, np. powołać do dziedziczenia konkretną osobę spoza kręgu ustawowych spadkobierców. Jeśli rodzice pozostawili ważny testament, podział majątku nastąpi zgodnie z jego treścią. W przypadku gdy osoby uprawnione do zachowku zostały pominięte lub otrzymały zbyt mało, mogą dochodzić swoich roszczeń.

Gdy nie ma testamentu, wchodzi w życie dziedziczenie po rodzicach bez testamentu – ustawowe zasady podziału określone w Kodeksie cywilnym. Wówczas współmałżonek i dzieci mają zapewnione udziały w spadku, a kolejne kręgi spadkobierców wchodzą w grę tylko wtedy, gdy brak jest wymienionych wcześniej osób.

Prawo dziedziczenia po rodzicach i przydatne wskazówki

Prawa dziedziczenia po rodzicach regulowane są ustawowo, lecz w razie wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem, który doradzi, jak uzyskać spadek po matce gdy ojciec nie żyje, jakie dokumenty złożyć w sądzie lub u notariusza i jakich terminów przestrzegać. Pomoc specjalisty może okazać się nieoceniona, zwłaszcza gdy sprawa jest skomplikowana lub między spadkobiercami pojawiają się spory.

Podsumowując:

Kto dziedziczy po rodzicach? W pierwszej kolejności małżonek oraz dzieci, a w przypadku braku małżonka – tylko dzieci.

Spadek po jednym z rodziców dzieli się między pozostałego rodzica a dzieci, o ile nie ma testamentu.

Podatek od spadku po rodzicach można zazwyczaj uniknąć, składając we właściwym terminie zgłoszenie SD-Z2 do urzędu skarbowego.

W razie braku testamentu obowiązuje dziedziczenie po rodzicach bez testamentu na zasadach ustawowych, a w przypadku pominięcia w testamencie uprawnione osoby mają prawo do zachowku.

Jeżeli poszukujesz wsparcia w sprawach spadkowych, zapraszamy do kontaktu z kancelarią Owo Adwokaci – pomożemy przejść przez proces dziedziczenia i zapewnimy fachową obsługę prawną na każdym etapie.