Oświadczenie woli w prawie cywilnym – definicja i wady | Adwokat Jelenia Góra

Oświadczenie woli - pojęcie - wyjaśnia adwokat z Jeleniej Góry

Przy dokonywaniu rozmaitych czynności prawnych, tj. takich, które nastawione są na wywołanie skutków w sferze prawa, często słyszymy o konieczności złożenia oświadczenia woli. Pojęcie to zostało uregulowane w art. 60 kodeksu cywilnego i oznacza sytuację, w której dana osoba w sposób jasny i niebudzący wątpliwości wyraża swoją wolę, a tym samym komunikuje otoczeniu swój zamiar. Aby zaś oświadczenie woli zostało uznane za ważne, konieczne jest spełnienie kilku warunków. Przede wszystkim musi ono zostać złożone przez uprawniony do tego podmiot, a ponadto nie może zawierać wad, wymienionych przez ustawodawcę w przepisach.

Osoby uprawnione do składania oświadczeń woli | Adwokat Jelenia Góra

Skoro właściwie złożone oświadczenie woli wywoła skutki prawne, naturalnym wydaje się, że wyrażający wolę będzie posiadać co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych (dokładne omówienie pojęcia w poprzednim artykule). Co istotne, w przypadku, gdy oświadczenie to składa osoba między trzynastym a osiemnastym rokiem życia, konieczna jest zgoda przedstawiciela ustawowego, tj. rodzica lub opiekuna prawnego. Osoby pełnoletnie, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, swój zamiar mogą natomiast wyrażać samodzielnie i we własnym imieniu.

Wady oświadczeń woli - Porada prawna Jelenia Góra

Wadom oświadczenia woli ustawodawca poświęcił osobny rozdział w części ogólnej kodeksu cywilnego. Wymienił w nim kolejno: brak świadomości lub swobody (art. 82), pozorność (art. 83), błąd (art. 84), podstęp (art. 86) oraz groźbę (art. 87). Obecność choćby jednej wady powoduje bądź nieważność bezwzględną czynności prawnej, bądź też nieważność względną, oznaczającą, że czynność prawna jest ważna, ale może zostać unieważniona.

Jak zatem możemy rozumieć poszczególne wady? Otóż brak świadomości lub swobody oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli nie rozumie swojego postępowania, a w związku z tym nie zdaje sobie sprawy ze skutków, które ono wywoła. Może być też tak, że nie może ona podjąć danej decyzji swobodnie, będąc przy tym wolną od wpływu innych czynników. Przykładem takiego stanu jest m.in. choroba psychiczna oraz niedorozwój umysłowy.

Pozorność to z kolei sytuacja, w której jedna ze stron składa drugiej, za jej zgodą, oświadczenie woli dla pozoru w celu ukrycia innej czynności prawnej, a więc wywołania innych skutków prawnych. Będziemy z nią mieli do czynienia m.in. w przypadku zawarcia umowy bezpłatnego użyczenia lokalu celem ukrycia umowy najmu, będącej zobowiązaniem odpłatnym, a w konsekwencji uniknięcia konieczności płacenia podatków.

Błąd możemy zaś rozumieć jako nieprawdziwe i mylne wyobrażenie o faktycznym stanie rzeczy. Aby stanowił on wadę oświadczenia woli, musi dotyczyć czynności prawnej, a także być dla jej wykonania istotny (co rozumie się jako posiadanie znaczącego, kluczowego wpływu na czynność, nie tylko w odczuciu subiektywnym, ale i obiektywnym). Przykładem błędu będzie sytuacja, w której dana osoba przyjęła spadek bez wiedzy o długach spadkodawcy, mimo wcześniejszych prób ich ustalenia. Tym samym, jedynie przeświadczenie o braku zobowiązań zmarłego skłoniło ją do wzięcia udziału w spadkobraniu. Warto jednak pamiętać, że lekkomyślność wyłącza prawo powoływania się na błąd. Co zaś istotne, od skutków tej wady można się uchylić poprzez złożenie właściwego oświadczenia (zachodzi nieważność względna).

Podstęp to natomiast rodzaj błędu, który często określa się mianem kwalifikowanego. W tym przypadku bowiem, tak jak i w błędzie określonym w art. 84., druga strona również posiada mylne przeświadczenie o faktycznym stanie rzeczy. Różnica między nimi dotyczy zaś stanu wiedzy oświadczającego, jako że świadomie wprowadza on drugą stronę w błąd. Nie możemy zaś dopatrywać się celowości w charakterystyce poprzedniej wady. Ponadto, podstęp nie musi zostać uznany za istotny, a także nie jest konieczne, aby dotyczył treści samej czynności prawnej. Czynność ta, dokonana na skutek podstępu, staje się względnie nieważna.

Przez groźbę rozumie się zaś sytuację, w której osoba postanawia złożyć oświadczenie woli ze względu na obawę, wynikającą z zachowania się drugiej strony bądź osoby trzeciej. Jednostka ta zostaje zatem zmuszona do podjęcia danej decyzji, bowiem odczuwa strach, że grozi jej niebezpieczeństwo - majątkowe lub osobiste. Zakwalifikowanie groźby jako wady musi również opierać się na obiektywnych przesłankach. 

Podsumowanie - | Adwokat Jelenia Góra

Oświadczenia woli składamy w wielu sytuacjach życia codziennego. Dlatego też warto wiedzieć, czym ono jest oraz jakie wady mogą nastąpić przy jego formułowaniu. Dalsza część zagadnienia zostanie omówiona w kolejnym artykule.

Potrzebujesz wsparcia prawnego? Adwokat Jelenia Góra – oświadczenie woli

Skuteczne oświadczenie woli to fundament wielu czynności prawnych – od zawierania umów po przyjęcie spadku. Jednak w przypadku wystąpienia wad, takich jak pozorność, brak świadomości, błąd czy podstęp, czynność prawna może zostać uznana za nieważną.

Adwokat z Jeleniej Góry udziela pomocy prawnej w sprawach cywilnych, w tym dotyczących oceny ważności oświadczeń woli oraz uchylania się od ich skutków.

Skontaktuj się z naszą kancelarią w Jeleniej Górze, aby omówić swoją sytuację i podjąć odpowiednie kroki prawne.