Czym jest czynność prawna?

Wyjaśniamy jedno z podstawowych pojęć prawa cywilnego

W codziennym życiu często dokonujemy różnych czynności — składamy podpis pod umową, wypowiadamy najem, przepisujemy mieszkanie czy piszemy testament. Wszystkie te działania mogą być określane mianem czynności prawnych. Ale czym dokładnie jest czynność prawna? Jakie są jej rodzaje i czym różni się od innych zachowań regulowanych przez prawo? O tym przeczytasz w poniższym artykule.

Czynność konwencjonalna a czynność prawna

Często pojawiające się w literaturze naukowej wyrażenie czynność konwencjonalna możemy rozumieć jako świadome i celowe zachowanie się człowieka, które wymaga wcześniejszego istnienia stosownych reguł (konwencji), powszechnie znanych i akceptowanych w społeczeństwie. Czynność ta ma zawsze charakter celowy, gdyż dany podmiot poprzez jej dokonanie zmierza do określonego z góry rezultatu. Przykładowo, skinięcie głową w zależności od kontekstu nastawione jest na powitanie drugiej osoby bądź wyrażenie zgody czy potwierdzenia w reakcji na jej słowa. Podobnie możemy również rozpatrywać grę w szachy czy w piłkę nożną - poprzez przestrzeganie obowiązujących reguł, dążymy do wiadomego celu - wygranej.

Czynność prawna — co to takiego?
Szczególnym rodzajem czynności konwencjonalnej jest zaś czynność prawna, która uwarunkowana jest nie tylko społecznie, ale przede wszystkim prawnie. Powoduje ona bowiem powstanie nowego stosunku prawnego, zmianę jego treści lub rozwiązanie. A więc możemy stwierdzić, że jest to celowe działanie człowieka, które zmierza do wywołania określonego przez prawo skutku. Ta celowość stanowi wyraz woli człowieka - jego dobrowolną chęć do danego zachowania się. W prawie cywilnym, określa się ją mianem oświadczenia woli (art. 60 k.c.).

Rodzaje czynności prawnych
Wyróżnia się kilka rodzajów czynności prawnej. Pierwszym z nich są tzw. jednostronne czynności prawne, które charakteryzują się tym, że do ich zawarcia wystarczy tylko jedno ważne oświadczenie woli. Przykładem będzie tutaj wypowiedzenie umowy najmu bądź sporządzenie testamentu. Z kolei wielostronne czynności prawne będą wymagały co najmniej dwóch zgodnych ze sobą oświadczeń woli, nakierowanych na wywołanie tych samych skutków prawnych. Taką czynność stanowi m.in. podjęcie decyzji na zgromadzeniu spółki akcyjnej. Do zaistnienia czynności prawnej konsensualnej dochodzi zaś w chwili złożenia oświadczenia woli, jak w przypadku zawarcia umowy kupna sprzedaży (jako że wydanie przedmiotu umowy stanowi jedynie jej wykonanie). Innym rodzajem czynności prawnej, będzie czynność prawna realna, która oprócz oświadczenia woli wymaga czegoś jeszcze, np. wydania rzeczy w wyniku zawarcia umowy użyczenia (do jej obowiązywania dochodzi w momencie owego wydania, nie samego zawarcia). Wyróżniamy również czynności prawne zobowiązujące, nastawione na wywołanie pewnego obowiązku po jednej ze stron, a także czynności prawne rozporządzające, polegające na przeniesieniu lub wygaśnięciu prawa podmiotowego (np. umowy sprzedaży). W doktrynie prawniczej zwraca się uwagę także na czynność prawną upoważniającą, jaką jest m.in. nadanie pełnomocnictwa oraz na czynności prawne przysparzające, które skutkują uzyskaniem prawa majątkowego przez dany podmiot, np. w wyniku otrzymania darowizny. Nie można również zapominać o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, które obecne są w niemal każdej sferze życia człowieka.

Czynność prawna to jedno z podstawowych pojęć prawa cywilnego. Choć może wydawać się pojęciem teoretycznym, w praktyce spotykamy się z nią każdego dnia — zarówno jako osoby prywatne, jak i przedsiębiorcy. Zrozumienie, czym jest czynność prawna i jakie są jej rodzaje, pozwala lepiej chronić swoje interesy i świadomie podejmować decyzje prawne.