Czym jest stalking?

Stalking, czyli uporczywe nękanie

Często pokrzywdzone przeżywające trudy związane przykładowo z zachowaniem byłego partnera niemogącego pogodzić się z rozstaniem zastanawiają się czy da się coś z tym zrobić i czy „jego” zachowanie jest normalne lub też podlega karze. Takie właśnie sytuację mogą stanowić przykład stalkingu, czyli przestępstwa z art. 190a § 1 kodeksu karnego. Stalking polega zasadniczo na uporczywym nękaniu, czyli ustawicznym trapieniu, dokuczaniu czy niepokojeniu pokrzywdzonej, skutkującym przykrością po stronie ofiary, wyrządzeniem jej krzywdy lub spowodowaniem dyskomfortu. Owe nękanie musi polegać na podejmowaniu przez sprawcę czynności w szczególności powtarzalnych, odbieranych przez pokrzywdzoną, jako dręczenie, skutkujące wywołaniem poczucia zagrożenia lub naruszeniem prywatności. Brzmi skomplikowanie? Omówmy sobie to więc dokładniej.

Co konkretnie oznacza więc „nękać”?

Trzeba pamiętać, że nie ma jednej ustawowej definicji „nękania”, wobec czego w każdej indywidualnej sprawie należy ocenić czy dane zachowanie konkretnego sprawcy wobec konkretnej ofiary nosi znamiona nękania. Aktywność stalkera może przybierać rozmaitą formę i polegać w pierwszej kolejności na znacznej ilości niechcianych połączeń telefonicznych czy otrzymanych wiadomości SMS. Sprawca może również próbować kontaktować się za pomocą innych komunikatorów typu WhatsApp, Messenger, Instagram, Telegram itp. Nękaniem będzie również przychodzenie sprawcy pod miejsce pracy pokrzywdzonej, czy przede wszystkim wystawanie pod jej domem, dzwonienie lub pukanie do drzwi. Sprawca może też próbować „dotrzeć” do ofiary poprzez kontakt z jej znajomymi czy przełożonymi przykładowo w celu przekazania nieprawdziwych informacji lub pomówień na temat pokrzywdzonej. Ważne jest, by sprawca działał w sposób intencjonalny, dążąc do podejmowania takich zachowań, które będą dla ofiary dokuczliwe, nieprzyjemne i niepożądane. Sposoby działań przestępcy są zatem rozmaite i każde z wymienionych powyżej zarówno z osobna jak i łącznie może stanowić formę nękania.

Jak długo musi trwać stalking, by uznać, że doszło do przestępstwa?

Szczególnie istotna jest tutaj powtarzalność sprawcy, upór w działaniu oraz konsekwencja w podejmowaniu takich zachowań, które mają na celu nękać pokrzywdzonego. Czy istnieje, wobec tego ustawowy wymóg długości czasu jaki sprawca musi działać? – Nie – taki termin ustawowy nie istnieje, wobec czego nie liczymy tego okresu w dniach, tygodniach czy miesiącach. Musimy po prostu wykazać, że zachowanie sprawcy pozostaje niezmienne i konsekwentne przez dłuższy czas. W zależności od intensywności jego działań może wystarczyć kilka tygodni, lecz jeżeli sprawca nęka ofiarę jedynie incydentalnie, lecz powtarzalnie wówczas okres czasu wymagany dla udowodnienia stalkingu wydłuży się. Zdarzają się sytuację, kiedy sprawca swoim zachowaniem wypełni znamiona przestępstwa działając nawet zaledwie przez kilka dni. Dolegliwość, intensywność oraz skutek tych działań muszą być jednak znaczne i istotne. Najczęstszy okres działania sprawcy wynosi od 1 miesiąca do 1 roku.

---

---

Kiedy zaczyna się stalking?

To trudne pytanie, ale trafnie odpowiada na nie fakt istnienia jeszcze jednego wymogu dla bytu tego przestępstwa. Chodzi o brak woli pokrzywdzonej i jej akceptacji dla określonego zachowania sprawcy. Innymi słowy stalking zaczyna się wtedy, gdy akceptowalne wcześniej częste telefony partnera stają się już nieakceptowalnym, lub gdy jego obecność pod naszym mieszkaniem – wcześniej oczekiwana – staje się dla nas nieprzyjemna i niechciana. Istotne jest, by w sposób jasny, zrozumiały, a najlepiej dowodowo potwierdzony (np. w formie wiadomości sms czy maila) przekazać stalkerowi, że nie życzymy sobie już żadnego z nim kontaktu. Wówczas sprawca jest już świadomy braku zgody pokrzywdzonej – przykładowo na dalszy kontakt w jakiejkolwiek formie. Jeżeli mimo tego nadal będzie dzwonił lub pisał, świadomie zacznie realizować znamiona przestępstwa stalkingu.

Czy stalking musi wywołać skutek?

Tak – stalking jest tzw. przestępstwem materialnym, czyli takim, które musi wywołać skutek. Kodeks karny precyzuje, że chodzi o wzbudzenie u pokrzywdzonej poczucia zagrożenia, poniżenia lub udręczenia. Wykazanie samego zaistnienia skutku nie jest jednak trudne, albowiem zazwyczaj sam charakter działania sprawcy (który przykładowo regularnie stoi pod klatką w bloku pokrzywdzonej) uzasadnia zaistnienie skutku w postaci obawy czy udręczenia. Pewne działania sprawcy mogą jednak nie wywoływać strachu, lecz wzbudzać dyskomfort wynikający z naruszenia prywatność. To również wystarczające dla stwierdzenia stalkingu. Samo więc nagrywanie przez sąsiada posesji pokrzywdzonego może być wystarczające do stwierdzenia, że doszło do istotnego naruszenia prywatności. Skutek działania przestępcy jest zatem zazwyczaj sprzężony z jego zachowaniem i to właśnie ten skutek w postaci strachu przez sprawcą, uczuciem udręki czy poniżeniem stanowi największą motywację ofiar do przeciwdziałania przestępcy.

Krótka definicja stalkingu…

…jaką możemy przedstawić w oparciu o powyższe informacje brzmi:

Stalking to:

• nękanie pokrzywdzonej poprzez podejmowanie przez sprawcę określonych działań,
• dokonywane w sposób uporczywy tj. powtarzalny, konsekwentny, wielokrotny,
• dziejące się wbrew woli pokrzywdzonej,
• skutkujące udręczeniem, trapieniem czy upokorzeniem, wyrządzeniem krzywdy, spowodowaniem dyskomfortu, poczuciem zagrożenia czy naruszeniem prywatności.

---

---